ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ
Ισορροπία των δυνάμεων και ηγεμονική πρόκληση
Το ευρωπαϊκό σύστημα κρατών, 1871-1945

Το έργο αναφέρεται σε μια περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας, στη διάρκεια της οποίας πρωταγωνίστησαν πέντε ή έξι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις που επιχείρησαν, για τελευταία φορά, να ρυθμίσουν τις τύχες του κόσμου με επίκεντρο τη γηραιά ήπειρο. Χρησιμοποιώντας ως κύρια μέσα τη διπλωματία και τον πόλεμο, επιζήτησαν είτε να διατηρήσουν την «τάξη» στο διακρατικό σύστημα είτε να την ανατρέψουν και να επιβάλουν μια νέα που θα εξυπηρετούσε καλύτερα τις στενές επιδιώξεις τους.
Στο εισαγωγικό κεφάλαιο τα θέματα της ιστορικής αφήγησης τίθενται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου προβληματισμού που αφορά την εξέλιξη της διπλωματίας, την ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου και των διεθνών θεσμών, και την ανταγωνιστική, συχνά εκρηκτική, συνύπαρξη των αρχών της κρατικής κυριαρχίας και της εθνικής αυτοδιάθεσης, οι οποίες διέπουν το σύστημα κρατών μετά την ορμητικη εμφάνιση του εθνικισμού, εδώ και δυο αιώνες περίπου.
Στα επόμενα επτά κεφάλαια το βάρος πέφτει στην αφήγηση. Εξιστορείται η πορεία του διεθνούς συστήματος, όπως την καθόρισε η διπλωματία και η ισχύς των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων. Το σύστημα αυτό μεσουράνησε πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να παρακμάσει αμέσως μετά και να καταρρεύσει μέσα στη δίνη μιας δεύτερης παγκόσμιας σύρραξης. Οι εξελίξεις ερμηνεύονται με βασικό άξονα τις μεταβολές στην ισορροπία της ισχύος και τις επανειλημμένες απόπειρες του νεότερου μέλους της «λέσχης» των μεγάλων δυνάμεων, της Γερμανίας, να θέσει το σύστημα υπό την ηγεμονία της. Παράλληλα, όμως, εξετάζονται οι πολιτικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί και ιδεολογικοί παράγοντες οι οποίοι, επιδρώντας κυρίως στο εσωτερικό των μεγάλων κρατών, επηρέασαν τη λειτουργία του συστήματος, με κορυφαία παραδείγματα τη μεγάλη οικονομική κρίση του μεσοπολέμου και την άνοδο του ολοκληρωτισμού.

Ο Ιωάννης Στεφανίδης είναι Αν. Καθηγητής στη Νομική Σχολή, Α.Π.Θ